زمانی که آخرین پیامبر خدا مبعوث شدند ، دو امپراتوری مقتدر ایران و روم شرقی(بیزانس) از شمال و شمال غربی جزیرة العرب را احاطه نموده بودند و معمولا" قبایل عرب را به نفع خود و علیه دیگری به اتحاد میگرفتند.

 مستحکم ترین شهرهای آنروز دنیا نیز در اختیار این دو ابرقدرت بود:مدائن و قسطنطنیه.

 مدائن به مرزهای بیزانس نزدیک بود لذا سپاهیان روم توانسته بودند آنرا به محاصره بیندازند ولی این محاصره ها سودی نداشت زیرا مدائن بسیار مستحکم بود. در مقابل قسطنطنیه به علت فاصل? بسیارش با مرزها غیر قابل دسترسی شده بود و ایران فقط یکبار موفق به محاصر? این شهر شده بود.

 با ظهور اسلام و سپس در زمان خلیف? دوم نه تنها مدائن سقوط کرد بلکه کل ایران به غیر از طبرستان و گرگان به دست سپاهی افتاد که از اصول جنگ فقط شمشیر زدنش را خوب میدانستند. از سوی دیگر بسیاری از سرزمینهای روم یعنی کل سوریه و مصر نیز در ادام? فتوحات به چنگ سپاه مسلمین افتاد و کل متصرفات آسیایی بیزانس به آناطولی(ترکی? امروزی) محدود شد. در این شرایط مسلمین بسیار به پایتخت روم شرقی نزدیک شده بودند.

تأسیس حکومت بنی امیه

  همانطور که میدانیم عصر عثمان و علی(ع) شاهد اغتشاشات زیادی بود و این چیزی بود که برای معاویة بن ابوسفیان موقعیتی عالی ساخت. در شرایطی که شرق امپراتوری نوپای اسلامی وضعیت نابسامانی یافته بود او قدرت خود را در شهر شام افزایش داد و اولین کاخ در تاریخ اسلام یعنی کاخ سبز را ساخت. البته آغاز کار کاخ از زمان خلیف? دوم بود.

 در شرایطی که عثمان در محاصر? شورشیان بود معاویه هیچ کمکی به وی نکرد تا کشته شد و سپس پیراهن وی را علم کرد و گفت باید تقاص خونش را بگیریم. معاویه با تحریک اصحاب جمل در اولین جنگ داخلی نقش داشت و دومی را هم خودش به پا کرد زیرا حاضر نبود از خلیف? وقت یعنی امام علی ، تبعیت کند و او را به خلافت قبول نداشت و حتی پیک او را به شهر راه نمیداد. حتی یکی از عوامل اصلی ایجاد سومین جنگ داخلی هم خود او بود.

 با مرگ علی او سوی شرق لشکر کشید و با خریدن سران سپاه امام حسن او را خلع سلاح کرد ، چنانکه امام دوم فرمود:«اگر ده یار واقعی داشتم بر علیه او قیام میکردم.» با صلحی که بر امام دوم تحمیل گردید قدرت در سراسر امپراتوری اسلامی به دست معاویه افتاد و حکومت جور بنی امیه که بنا به حدیثی از پیامبر آغاز پادشاهی ظالمانه است بنا به پیشگویی آن حضرت دقیقا" سی سال پس از مرگ آن پیامبر از سال 41 هجری کار خود را آغاز کرد.(ر.ک شرح عقاید اهل سنت و جماعت، دکتر عبدالمالک السعدی،انتشارات کردستان: صفح? 275 به نقل از مشکاة المصابیح 3/7)

 به دست آوردن قدرت کامل ده سال طول کشید و در این زمان معاویه تمام مخالفین را از پا درآورد و یا فراری داد یا به سکوت واداشت. به این بخش اشاره نمیکنم چون مربوط میشود به مبحث «تاریخ صدر اسلام و زندگی ائمه».

تذکر: لازم میدانم یادآوری کنم که اهل سنت و جماعت هر چند بخشی از سخنان فوق را قبول دارند ولی به معاویه به عنوان یک صحابی پیامبر احترام میگذارند و حتی او را خال المؤمنین مینامند.لذا تفاسیر فوق از قدرت گرفتن معاویه بیشتر به تفکر شیعه نزدیک است تا تفکر اهل سنت.

 اما در سال 50 هجری کم کم امپراتوری اسلامی به نوعی یکپارچگی رسیده بود و این برای معاویه موقعیتی مناسب ایجاد میکرد تا بتواند به فکر لشکرکشی به قسطنطینه باشد.

 شهر قسطنطیه همان استانبول امروزی بود و در جانب غربی دریای مرمره که واصل بین دریای مدیترانه و دریای سیاه است قرار داشت.

لشکرکشی و محاصره

 درگیری با روم یک امر همیشگی برای معاویه بود هر سال افرادی را مأمور به جنگ زمستانی و تابستانی آن مملکت میکرد.

 در سال چهل و نهم معاویه لشکری عظیم به سوی روم فرستاد و حتی یزید را که بنا به قول برخی تواریخ تمارض نموده بود را نیز با آنها همراه کرد. این لشکر تا شهر قسطنطنیه پیش رفت.

 در سال پنجاه و دوم ، معاویه فرمان به ساخت پایگاهی در شبه جزیر? کوزیکوس داد تا سپاهیانش زمستان را در آنجا باشند.

 در سال پنجاه سوم ناوگان اموی ، جزایر کرت و رودس را گرفت.

 در سال پنجاه و چهارم ، سرداری به نام جنادة بن ابی امیة، در جنگ دریایی جزیر? ارواد را که بسیار به قسطنطنیه نزدیک بود تسخیر کرد و محاصره آغاز شد...سپاهیان بنی امیه از خشکی و دریا شهر را محاصره کردند.

 استحکامات قسطنطنیه بسیار عالی بود. وضعیت اداری روم هم بسیار بهتر از وضعیت ایران بود. رومیان آذوقه ای کافی در شهر نگهداشته بودند و دچار کمبود غذا نبودند لذا در پشت باروهای مستحکم با خیال راحت به مقاومت پرداختند.

 شکست

 در حالی که محاصره به سومین سال خود میرسید. رومیان از خنجر دیگری که در آستین داشتند بهره جستند و آن چیزی بود که گویا برای اولین بار مورد استفاده قرار میگرفت.

 حتما" با منجنیق آشنایی دارید. منجنیق از قرنها پیش در جنگها مورد استفاده بود ولی ابداع جدید رومیان آن بود که با منجنیق به پرتاب آتش میپرداختند که صدمات فوق العاده زیادی بر ناوگان بین امیه وارد کرد و امویان با دادن حدود 3000 کشته مجبور به عقب نشینی شدند.

بدین طریق اولین تلاش مسلمین برای تسخیر قسطنطنیه با شکست روبرو شد. این پیروزی برای روم مفید بود و توانست بر قدرت خویش بیفزاید.

 منابع:

1.تاریخ اسلام پژوهش دانشگاه کیمبریج

2.تاریخ طبری

3.تاریخ الفی